In blijde verwachting

Een tijdje terug verklaarde Bram Moszkowicz bij Pauw en Witteman dat hij als gevolg van zijn tragische familieverleden de verdediging van de democratische rechtstaat boven alle andere dingen stelt. Alternatieve samenlevingsvormen hebben om aan de macht te komen en te blijven niet zelden naar systematisch geweld gegrepen. Zijn voorkeur voor de democratische rechtstaat verklaart de bereidheid van Moszkowicz om zelfs de meest gore idioot te verdedigen. Bram deelt dit uitgangspunt met de meeste strafpleiters van ons land. Het is de contradictie van de rechtstaat: om de onschuldigen te beschermen moeten de schuldigen verdedigd worden.

Meer moeite hebben diezelfde strafpleiters, en om nu begrijpelijke redenen, met de verdediging van leden van dictatoriale overheden wier misdaden een ideologische basis hebben. Door deze stellingname impliceren Moszkowicz en collega's dat individueel geweld minder slecht is dan systematische geweld: de moordenaar die handelt op basis van economische motieven of uit perferse lustgevoelens of wraak, zo'n dader is meer verdedigbaar dan de commandant van een eenheid die een ideologische zuivering doorvoert in opdracht van een junta.

Wat Moszkowicz cs gemakshalve vergeet is dat de misdaden in bijvoorbeeld het derde rijk, ten minste wat het motief van de daders betreft, ook gepleegd zijn uit wraak over een ongelijke welvaartsverdeling en door dezelfde soort verdorven personen als het geval is bij individueel geweld.

Het tragische probleem is dat de achtergrond van de daad voor het slachtoffer niets uitmaakt. De democratische rechtstaat heeft om reden van bovenstaande contradictie noodgedwongen meer oog voor de dader dan voor het slachtoffer. Om onschuld an sich te beschermen staren we ons blind op de verdediging van de misdadiger in plaats van ons de vraag te stellen hoe we de misdaad kunnen voorkomen. Onderhand is voldoende duidelijk dat een misdadige inslag overerfbaar is en armoede en sociale achterstand de kans op een criminele toekomst vergroot. Daarnaast heeft de morele armoede van de zakelijke elite aangetoond dat ook rijkdom geen garantie is voor een goede opvoeding. Als we de focus willen verleggen naar het voorkomen van misdadige potenties kan dat alleen als we kiezen voor systematische geboortebeperking die gebaseerd is op onderzoek naar de particuliere, biologische en sociaal-economische wenselijkheid van de zwangerschap en de morele dimensie van de aanstaande ouders.

De steen der wijzen: hart van goud

De fascinatie van de mens voor goud is te herleiden tot onze wordingsgeschiedenis. Het veranderen van ijzer of lood in goud is binnen de alchemie altijd de metafoor geweest voor de veredeling van de mens. Gouden sierraden en zelfs het moderne verschijnsel van bladgoud in een droevig jongerendrankje verwijzen naar de belofte van een eeuwige jeugd - in feite een bijzonder soort onsterfelijkheid.

De vraag is hoe en wanneer wij de waarde van goud hebben geleerd. Op Egyptische hiërogliefen uit de regeringstijd van Koning Chefren wordt voor het eerst verwezen naar goud als munt. Meer waarschijnlijk is deze functie veel ouder. In ieder geval heeft goud voordat het de functie van betaalmiddel kreeg gefungeerd als garantie voor de waarde van andere betaalmiddelen. Al in het oud-Babylonische rijk gold graan weliswaar als muntsysteem maar werd goud gebruikt om de waarde van het graan te garanderen. Dit was een eerste vorm van de gouden standaard.

De functie van betaalmiddel of garantie daarvan heeft goud behouden tot ver in de 20ste eeuw. Meer dan 45 eeuwen lang garandeerde goud de stabiliteit in opeenvolgende beschavingen - uiteindelijk zijn er maar 3 voorwaarden voor een rechtvaardige samenleving: een stabiele munt, het geweten - en niet juridisch spitsvondigheid - als basis voor de rechtspraak en een krachtig leger.

Met het loslaten van de gouden standaard in 1973 kwam voor het eerst in ten minste 45 eeuwen een einde aan de rol van goud. Van de juistheid van dit besluit zijn onderhand weinig economen meer overtuigd. Op vergelijkbare wijze markeert het verdwijnen van het geweten in de rechtspraak voor veel rechtsfilosofen het einde van het recht.

Requiem

Het leven is zo ontzagwekkend in zijn terloopse geweldadigheid en zo hartverscheurend in zijn schijnbare onverschilligheid dat je je alleen staande kunt houden als je goed voor ogen houdt dat alle dingen eindig zijn en Jezus op ons wacht.